Meisterspelemann

I begynnelsen av mars ble Granvins berømte spelemann Knut Hamre utnevnt til kommandør av St. Olavs orden. Hamre har tidligere vunnet Landskappleiken syv ganger, Spellemannsprisen (1998) og Myllargutprisen. Bare for å nevne noen av utmerkelsene han har blitt tildelt.

Ruth Lillegraven (f. 1978) er opprinnelig sambygding av Hamre. Lillegraven debuterte i 2005 med samlingen Store stygge dikt. Deretter måtte vi vente i seks år på romanen Mellom oss. I 2013 kom så forfatterens store gjennombrudd, diktsamlingen Urd. Boka vant Brageprisen for beste skjønnlitterære verk det året. Lillegraven har også skrevet barnebøker. I fjor gav hun ut barnedikta Eg er eg er eg er (Samlaget) – som ble nominert til Brageprisen, samt den kritikerroste diktsamlingen Sigd (Tiden).

Til utnevnelsen av Hamre skrev Ruth Lillegraven et dikt og som hun selv leste opp under høytideligheten. Inspirasjon til diktet hentet hun fra Benedicte Maurseths samtalebok med Knut Hamre, Å vera ingenting (Samlaget, 2014, med forord av Jon Fosse), ei bok Lillegraven anbefaler på det varmeste. 

Hyllingsdiktet til Knut Hamre er blant det vakreste en har lest på lenge. Ruth Lillegraven er en stor poet. Knut Hamre er lysende spelemann, lån gjerne også ham et øre.

han er
ein liten gut

han går
frå dør til dør
og knakkar på
vil høyra ein slått
vil læra ein slått
vil kjenna eit
svev

han syklar frå folkedal
og til kjerland, for der
bur meisteren hans

frå kjerland
og til folkedal
frå folkedal og
til kjerland

fram og tilbake
fram og tilbake

og av og til
skin sola, og alt er
så blenkjande blått
fjorden og himmelen
himmelen og fjorden
alt speglar seg

alt er berre
det blåaste blå

men nokså ofte
regnar det

eller det bles

og alt er berre
det gråaste grå

men det
merkar han knapt
han som syklar i regn
og i sol, i storm og i stille
i mørket og i lyset

for han har musikken i seg

som eit stort sug har han
musikken i seg, musikken
det einaste som kan dempa
uroa

dette skal vara livet ut
seier anders om læringa
han fortel og forklarar og
spelar og knut lyttar og
lærer og øver og øver

aldri tenkjer han på det
som arbeid eller som plikt
berre som leik og glede

sidan heng folk, ville
og galne, i ribbeveggen
i idrettshallen på oppdal

det er kappleik, året er 1974
og folk kan knapt tru det dei
høyrer

denne unge mannen
med det lange håret
og dette spelet som
ikkje liknar noko, så
annleis, så rytmisk
så fritt

spelet som
får han til å falla
sveitt og utsliten om
bak scena, medan dei
klappar og klappar
der ute

men enno er det
berre denne vesle guten
til og frå meisteren sin
der inne i bygda

fram og tilbake
på sykkel mellom
fjella og fjorden med
musikken i seg

og sidan
alle timane og dagane
med bjarne herrefoss

bjarne som seier:
eg skal spela livet, for
det veit me ingenting om

bjarne som meir enn nokon andre
berre spelar, utan reglar og utan
system, berre med varme
og melankoli

bjarne med alt det usagde

bjarne med den kvite hareungen
i hendene

bjarne som snakkar med trea

bjarne, som blir ein bror
bjarne, som gret når knut skal fara

bjarne i draumen, han kjem gåande
i enga, med feleskrinet i handa

du må vera der du er, seier bjarne

og så olav h. hauge
han som steikjer flesk
og kokar kaffi, som snakkar
og snakkar om dikt og kunst
og store filosofar

i ring og i kring på stovegolvet

alt heng saman med alt, seier olav

frå sandkorn til stjerner

det store i det vesle
og det vesle i det store

ja, olav snakkar og snakkar
medan knut lyttar og lærer
og i blant også talar eller
speler – eller skyt på
ein fiskebolleboks
saman med olav

eit slags universitet
eit slags studium
eit slags arbeid

alle timane
alle dagane
og alle åra

med anders
med bjarne
med olav

dei er alle borte no
meistrane

og knut har sjølv
lenge vore meister

kilometer
etter kilometer
mil etter mil

innover fjorden
og utover fjorden

til eidfjord
og ullensvang
til ulvik og til
granvin

han syklar ikkje lenger
han køyrer

fram og tilbake
fram og tilbake

medan han lyttar
og lærer frå seg

venleg og varleg

alle timane
alle dagane
og alle åra

frank og åse
alexander og
benedicte og
alle dei hine
alle elevane
hans

tre tiår med ungar
heilt ulike blomar som
har blømd under hans tre

å vera ingenting heiter
boka om knut, for det
har knut lært seg, at
ein må gløyma seg
sjølv

ein må vera eit ingenting

berre noko som musikken
går gjennom, musikken som
finst i alt, i fjella og i fjorden
i alt det grøne og blå og grå

i alle hundreåra
i alle folka som var her
alle folka som kom og gjekk
over golvet, over bakkane, i floren
og i fjøset, alle andleta som ein gong
var

ja, ein må vera ingenting

men ein må også ha eit stort hjarte

det har knut hatt

og han har hatt aud
ingebjørg, anna
og bjørner

sidan svigersønene
og barnebarna

så nære og så kjære

ja, eit stort hjarte må ein ha
sjenerøs må ein vera

og gå dit det buttar
der ein møter motstand
og ikkje berre applaus

lytta og læra – i fleire leirar
tora å le av seg sjølv

hit og dit

innover fjorden
og utover fjorden

men også til jerusalem
og new york

alltid med skrinet i handa

slik spelar knut
spelar fram sjø og sky
roser, tornar og fargespel
og tenk, i dag er han 65 år og
kommandør av st. olavs orden
han som minst av alt er nokon
kommandør, så venleg og så
varleg

stadig eit lite barn

eit lite barn som
ser verda med nye auge

ope og nysgjerrig

eit lite barn som
kakkar på dørene

på leit etter ein slått

på leit etter det store svevet

ein liten gut som syklar
fram og tilbake

i det blå og det grå
mellom fjorden og fjellet

i regn og i sol
i storm og i stille
i lys og i mørke

—

Foto/Lillegraven: Paal Audestad

Foto/Hamre og Winjum : Olav Seim, Granvin herad

Les også:  Lillegraven fortel livshistorier med dikt