Gleda spør ikkje om lov

Dikter, diktlærer, kritiker og psykolog Helge Torvund trenger ikke videre presentasjon. Ved siden av kollega Jan Erik Vold, er han å regne som Norges ledende rettleder både til vei og stier innenfor norsk og fremmed poesi. I disse dager utkommer antologien 99 dikt om glede.

Årets antologi favner bredt. Rundt regnet halvparten er utenlandsk poesi, ofte i gjendiktning av Torvund selv. Alle våre naboland, Shetland og Estland inkludert, er representert. Størst plass tar Sverige med navn som Värmland-poeten Bengt Berg og nobelprisvinneren Tomas Tranströmer. Men boka tar oss også videre ut i Europa, og til Amerika, Iran, Kina og Japan. Her presenteres vi for – i alle fall for meg – nye, men også fengende, bekjentskaper.

Helge Torvund (red.):
99 dikt om glede

Diktantologi
Cappelen Damm
156 sider

Bredde er det også i utvalget av norske dikt og diktere. Noen etablerte er det plass til: Christie, Falkeid, Garborg, Hauge, Jacobsen og Økland, for å nevne noen. Ja, ikke å forglemme: Kjersti Bjørkmo, Inger Elisabeth Hansen, Eldrid Lunden, Marte Huke, Truls Horvei, Tom Lotherington, Cecilie Løveid og Thor Sørheim. Med flere. Nye stemmer og tidligere upubliserte dikt er det også rom for: Eva Dønnestad, Poesiringens Arild Vedvik og diktere fra Torvunds egne diktakademi: diktkammeret.no.

99 dikt om glede leverer det tittelen lover, antologien er en fryd å lese.

Hva sier Torvund selv om samlinga? Vi hiver oss på rikstelefon til Ogna i Dalane, sør for Jæren.

Gratulerer med ny bok!

– Takk! Dette redigeringsarbeidet tok eg opphaveleg noko motviljug på meg, men etter å ha drive med det ganske intensivt ein periode, vert det faktisk bare meir og meir av ei gleda. Eg liker å finna attende til dikt eg har merka meg ut, og prøva å få dei med i samlingane. Og dette å få lov til å vera den første som presenterer Tomas Tranströmer på nynorsk, er ei heilt spesiell glede.

Elles elskar eg denne fridommen til å finna att gamle dikt frå verdslitteraturen som eg har hatt stor glede av, gjendiktingar frå sanskrit, kinesisk, nordamerikanske urfolk og gje dei mi eiga nynorske tolking. Dette er dikt som er frigitte og eg tenkjer meg at forlaget òg har viss glede av at dei ikkje må betala noko for å nytta dei, he, he. Men òg dette å gjendikta storarta dikt av nålevande poetar frå England, Irland og USA, har vore ei sann glede.

Møter du motstand fra en streng redaktør, eller står du nærmest fritt i arbeid med en antologi?

– Eg har fått nokre lettfattelege hint om at dei gjerne vil ha med gode dikt av ikkje bokpubliserte poetar som har mange lesarar på sosiale media, og eg tykkjer det er fint å leite og finne slike. Eg lærer ein del nye poetar å kjenne på denne måten. Og ser òg noko av det debatten nå dreier seg om. Elles opplever eg stor tillit og respekt frå redaktøren. Eg leverer ferdige manus der alt er på plass på den avtalte datoen. Og så må eg stille opp på intervju som dette. Noko eg gjer med stor glede.

Hva kjennetegner gleden?

– Den har jo svært mangfaldege kjenneteikn. Bare tenk på at den kan vera laga av plommeblomekronblad, av porselen, musikk, eit par babyauge, ein sykkeltur, eit fotballmål, ein kattunge som leikeangrip tærne dine, Hawaii-skjorter, museøyre på bjørka i mai.

Gleda har vel noko av nådens karakter; den kjem og grip deg, og det er bare å gje seg over. Den skal ingen stad, den spør ikkje om lov, leitar ikkje etter årsak, den oppstår som eit bluss, og kan også vera fort borte, men den kan brenne lenger enn lykke, og gå djupare i oss enn humor.

Det er to år siden du utga diktsamlinga Tidslys. I år har du allerede kommet med essay-samlinga Betraktninger frå ei nysgjerrig sjel. Må vi vente lenge på nyskrevne dikt i egen tapning?

– Nei, det må de absolutt ikkje. Ei ny diktsamling frå mi hand, kjem når den skal, og den neste, Liljevilje, er ute den 24. april og same dagen skal den lanserast på eit poesiarrangement på  sjølvaste Ogna Scene.

Ved siden av diktningen sysler du både som diktlærer (diktkammeret.no) og som kritiker. Hva tenker du om den senere tids debatt rundt diktene til populære Trygve Skaug, er norsk poesi blitt for liketil, enkel og prosaisk?

– Debatten har vel meir preg av å eit forsøk på polarisering; anten er dikta komplekse, gir lesaren intellektuell motstand og har litterær kvalitet, eller så tilfredstillar dei eit emosjonelt behov og blir altfor lettbeinte og overflatiske. Eg har aldri vore tilhengar av anten eller tenking og overforenklingar.

Det finst haugevis med kryptiske, komplekse og hermetiske dikt som ikkje gir meg noko og som eg ikkje er i stand til å finna litterære kvalitetar ved, og Børli, Takvam, Falkeid, Skjelbred, Nyquist og Vold har jo i årevis vist at treffande, gripande, snertne og direkte dikt kan ha kvalitetar som ein heller bør strekkja seg etter, enn avvisa og forakta.

Når jeg tvinger deg til å måtte velge to dikt av 99?

(lang stillhet) – Då er det ikkje enkelt, men eg landar kanskje på Å gå på Hardangervidda av Robert Bly, og Jeg ber om det umulige av Ken Rune Hansen.

Takk for god og oppbyggelig samtale.

– Like så.

Å GÅ PÅ HARDANGERVIDDA

Fjellbuskane vaiar kraftig i vinden. Det har regna.

Og eg elskar desse strekka med nytt vatn, ei eller to

tommar djupe, femten til tjue fot lange, med grønt gras

som veks rett opp av dei! Sola som skrår inn seint på

morgonen lagar små vollgraver av lys kring grasstråa.

Kvart grasblad har sine eigne molekyl av lys rundt

seg, slik dei seier at fjell der menn mediterer alltid har

kvite skyer over seg, eller – som dei òg seier – taket over

ein døyande helgen samlar kvite storkar.

Då eg bøyer meg nærare, vert dei små lyspartiklane

borte, og eg kan sjå den ekstatiske jordsenga, dei brune

blada av gras frå i for, som ruinar av noko me aldri

gjorde. Og nokre få grøne blad er heilt under vatn,

gleda til mannen som har levd.

Robert Bly

JEG BER OM DET UMULIGE

måtte dagene bli

lette

som

matpapir

og fosterdrømmer

måtte dagene bli

myke som

småungers hvisking i

sykehuskorridorene

måtte dagene bli

luft

fra

de glemte

vindmøllene i himmelen

Ken Rune Hansen

* Robert Bly, Å gå på Hardangervidda, til norsk ved Helge Torvund, Collected Poems, W. W. Norton & Company, 2018.

* Ken Rune Hansen, Jeg ber om det umulige, Diktkammeret, 2005.